دمپر هواکش در ساختمان چیست و چه کاربردهایی دارد؟

سیستم تهویه با به گردش درآوردن جریان هوا در فضای بسته خانه، نیاز ما به تنفس هوای تازه را تامین می‌کند و با جلوگیری از رشد عوامل بیماری‌زا مانند کپک، نقش مهمی در حفظ سلامتی ساکنین خانه دارد. با وجود اسن، سیستم گرمایش، سرمایش و تهویه به تنهایی برای کنترل بهینه گردش هوا در خانه کافی نیستند و برای دستیابی به این هدف، به قطعه‌ای نیاز داریم که دمپر هواکش نام دارد. برای آشنایی با دمپر و اهمیت آن در این مقاله با شرکت هوشمند سازی فریتز همراه شوید.

دمپر چیست؟

معنی دمپر در لغت با مفاهیمی مانند میرایی، از بین رفتن و توقف مترادف است اما در دنیای فیزیکی، دمپر به دریچه یا صفحه‌ای گفته می‌شود که جریان هوا را در کانال، دودکش، سیستم VAV، هوا ساز و سایر تجهیزات مرتبط با سیستم تهویه، سرمایش و گرمایش متوقف یا تنظیم می‌کند. پس از آشنایی با مفهوم دمپر این پرسش مطرح می‌شود که وظیفه دمپر هوا چیست؟ دمپر برای ایزوله کردن جریان هوای اتاق‌های مختلف از یکدیگر، محدود کردن خسارت ناشی از حوادثی مانند آتش‌سوزی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی کاربرد دارد.

انواع دمپر

اگرچه دمپرها در سیستم تهویه هوا به طور گسترده استفاده می‌شوند اما استفاده از دمپر تنها به سیستم تهویه هوا محدود نمی‌شود و این قطعه کاربردهای مختلفی برای کنترل جریان هوا و سایر سیالات در خانه و محیط‌های صنعتی دارد. برخی از متداول‌ترین انواع دمپرهایی که در خارج از کانال تهویه هوای خانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• دریچه دمپر یخچال: اگر با مکانیسم عملکرد یخچال و فریزر آشنایی داشته باشید احتمالاً نام دمپر را شنیده‌اید. شاید بپرسید که دمپر یخچال چیست؟ دمپر قطعه‌ای است که بین مجرای هوای یخچال و فریزر قرار می‌گیرد و جریان هوای بین یخچال و فریزر را قطع یا وصل می‌کند. زمانی که دمای هوای یخچال افزایش می‌یابد، ترموستات این تغییر دما را تشخیص داده و دستور باز شدن دریچه دمپر را صادر می‌کند. به طور بلعکس، هنگامی که دمای یخچال کاهش پیدا می‌کند، ترموستات دستور قطع شدن جریان هوا را به دمپر ارسال می‌کند.

• دمپر شومینه: دمپر شومینه قطعه‌ای است که معمولاً روی دریچه دودکش نصب می‌شود و باید در زمان روشن کردن شومینه باز شود تا دود و سایر گازهای مضر بتوانند آزادانه از طریق دودکش خارج شوند. بستن دمپر دودکش در زمانی که از شومینه استفاده نمی‌کنیم، به ما کمک می‌کند تا از ورود یا خروج هوا به خانه از طریق دودکش جلوگیری کنیم.

• دمپر کولر گازی: اگر به دریچه خروجی کولر گازی توجه کنید، پره‌های دمپر را مشاهده خواهید کرد. پره‌های دمپر کولرگازی معمولاً از جنس پلاستیک ساخته می‌شوند و امکان هدایت جریان هوا به جهت‌های مختلف را فراهم می‌کنند. کولرگازی معمولاً به دمپر برقی مجهز می‌شود که قابلیت تغییر زاویه و جهت پرتاب باد را از طریق ریموت کنترل در اختیار ما قرار می‌دهند.

دمپر هواکش چیست و چه کاربردی دارد؟

دمپر هواکش یکی از اجزای سیستم تهویه محسوب می‌شود که وظیفه کنترل جریان هوا در سیستم کنترل تهویه مطبوع را بر عهده دارد و به ما کمک می‌کند تا دمای اتاق‌ها و سایر قسمت‌های ساختمان را تنظیم کنیم. برای درک بهتر عملکرد دمپر، می‌توانیم آن را با یک سد مقایسه کنیم که روی رودخانه احداث می‌شود.

زمانی که مانعی در مسیر عبور آب از رودخانه وجود ندارد، آب به طور آزادانه در سراسر طول رودخانه جاری می‌شود اما زمانی که سدی را در مسیر عبور آب رودخانه احداث کنیم، امکان کنترل جریان آب عبوری از رودخانه را در اختیار ما قرار می‌دهد. دمپر نیز به همین شکل عمل می‌کند؛ یعنی زمانی که دمپر بسته می‌شود، جریان هوای آزاد را مسدود می‌سازد.

دمپرهای سیستم تهویه مطبوع نقش مهمی را در تنظیم هوای خانه و ایجاد مناطق متفاوت از نظر دما بازی می‌کنند؛ یعنی برای جلوگیری از ورود جریان هوا به یک ناحیه مشخص از خانه یا ایجاد نواحی متفاوت از نظر دما در اتاق‌های مختلف یک ساختمان می‌توانیم از دمپر هواکش خانگی استفاده کنیم.

نحوه عملکرد دمپر در ساختمان چیست؟

تنظیم جریان هوای ساختمان اصلی‌ترین کاربرد دمپر هواکش محسوب می‌شود که اهمیت زیادی در کاهش مصرف انرژی و راحتی ساکنین ساختمان دارد. برای مثال، در ساختمان‌های دو طبقه، معمولاً طبقه دوم دمای بیشتری در مقایسه با طبقه همکف دارد که این دمای اضافی در طول فصل تابستان مطلوب نیست. دمپر هواکش به ما کمک می‌کند تا در چنین شرایطی هوای بیشتری را به طبقه دوم هدایت کنیم تا به محیط مناسب‌تری برای زندگی ما تبدیل شود.

دمپر هواکش اتوماتیک معمولاً توسط ترموستات هوشمند یا سایر سیستم‌های کنترلی تنظیم می‌شود. زمانی که دمای هوای ساختمان با دمای تنظیم شده روی ترموستات اختلاف پیدا می‌کند، دمپر برای افزایش یا کاهش جریان هوا، باز یا بسته می‌شود؛ بنابراین می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که دمای هوا همواره مطابق با خواسته ساکنین خانه کنترل می‌شود.

همانطور که نام دمپرهای دستی نشان می‌دهد، تغییر تنظیمات این دسته از دمپرها برای سفارشی سازی جریان هوا مطابق با ترجیحات ساکنین ساختمان به طور دستی انجام می‌شود. برای مثال، اگر اتاقی را در اختیار داریم که دمای هوای آن با ترجیحات ما مطابقت ندارد. می‌توانیم برای افزایش یا کاهش جریان هوا، تنظیمات دمپر را تغییر دهیم.

انواع دمپر هواکش ساختمان

انواع مختلفی از دمپرهای هواکش در بازار وجود دارند و می‌توانیم آن‌ها را بر اساس معیارهای مختلف به دسته‌های متفاوتی تقسیم‌بندی کنیم. به عنوان مثال، انواع دمپر هواکش از نظر روش کنترل به دو دسته هواکش دمپر اتوماتیک (دمپر هواکش برقی) و دستی (دمپر مکانیکی) طبقه‌بندی می‌شوند. دمپرهای موجود در بازار از نظر ساختار نیز به دو دسته دمپر هواکش مجهز به پره‌های موازی (Parallel Blade Damper) و دمپر هواکش مجهز به پره‌های مخالف هم (Opposed Blade Damper) طبقه‌بندی می‌شوند. انواع دمپرها از نظر موقعیت نصب در ساختمان را می‌توانیم به دمپر هواکش سقفی، زمینی و دیواری دسته بندی کنیم.

انواع مختلفی از دمپرها از نظر عملکرد و کاربرد آن‌ها وجود دارند که دمپر ترکیبی آتش و دود (Fire And Smoke Damper)، دمپر گرد (Round Damper)، دمپر ترکیب‌کننده (Mixing Damper)، دمپر بک درفت (Backdraft) و غیره را شامل می‌شود. متداول‌ترین انواع دمپر ساختمان عبارتند از:

دمپر آتش

دمپر آتش به طور گسترده در ساختمان‌هایی استفاده می‌شود که به دیوار مقاوم در برابر آتش‌سوزی مجهز هستند و روی دریچه تهویه هوا نصب می‌شود. در زمان وقوع حادثه آتش‌سوزی، دمپر آتش از گسترش آتش بین اتاق‌ها و نواحی مختلف یک ساختمان جلوگیری می‌کند. بدون وجود این دمپر، آتش بدون وجود هیچ مانعی می‌تواند از طریق کانال‌های تهویه هوا به سایر نقاط ساختمان گسترش یابد. دمپر آتش از پره‌های فلزی (معمولاً از جنس ورق گالوانیزه) ساخته می‌شود که به یک فیوز حساس به درجه حرارت مجهز شده است.

در صورت وقوع حادثه آتش‌سوزی، فیوز دمپر آتش عمل می‌کند و پره‌های دمپر بسته می‌شوند تا از ورود آتش به سایر نقاط ساختمان جلوگیری کنند. دمپر آتش در دو مدل افقی و عمودی وجود دارند که با توجه به محدودیت‌های نصب دمپر روی سیستم‌های تهویه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دمپر دود

دمپر دود به دمپر آتش شباهت دارد اما به طور ویژه برای کنترل پخش شدن دود در ساختمان طراحی شده است. دمپر دود روی دریچه سیستم تهویه مطبوع نصب می‌شود و پس از تشخیص دود، مسیر جریان هوا را مسدود می‌سازد. دمپر دود معمولاً از جنس آلومینیوم ساخته می‌شود.

دمپر بک درفت

دمپر Backdraft برای جلوگیری از برگشت هوا و به عبارت دیگر هدایت جریان هوا تنها در یک جهت مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمپر بک درفت در مناطقی از ساختمان مانند آشپزخانه یا حمام نصب می‌شود که در این مکان‌ها احتمال تجربه شرایط فشار هوای منفی وجود دارد.

دمپر Backdraft طوری طراحی می‌شود که در زمان عبور جریان از جهت موافق پره‌ها به آسانی کنار بروند تا هوا جریان یابد اما زمانی که جریان هوا معکوس می‌شود، پره‌های دمپر بسته می‌شوند تا مسیر عبور هوا را مسدود کنند. دمپر بک درفت برای جلوگیری از خروج هوای گرم خانه در زمستان از طریق کانال تهویه کاربرد دارد و نصب این دمپر نیز در مقایسه با سایر دمپرها آسان است.

دمپر زون

دمپر کنترل حجم هوا (Volume Control Damper) که با عنوان دمپر زون (Zone Damper) نیز شناخته می‌شود، برای مدیریت جریان هوا در کانال تهویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. دمپر زون ما را قادر می‌سازد تا دمای هوا در نواحی مختلف ساختمان را کنترل کنیم. دمپر هواکش زون از جنس آهن گالوانیزه، استیل و آلومینیوم ساخته می‌شود و روی کانال تهویه هوا نصب می‌شود.

در زمان تغییر دمای هوا، ترموستات سیگنالی را به دمپر زون ارسال می‌کند تا با باز و بسته شدن پره‌های دمپر، جریان هوای ورودی به آن ناحیه را تنظیم شود. تناسب سایز دمپر هواکش زون با ابعاد اتاق، یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید در زمان خرید این نوع دمپر مورد توجه قرار بگیرد. دمپر هواکش کنترل حجم هوا، در دو مدل اتوماتیک و دستی در بازار وجود دارد.

مزایای نصب دمپر

استفاده از دمپر هواکش در سیستم تهویه ساختمان مزیت‌های مختلفی را از جنبه‌های بهبود کیفیت هوای ساختمان، کنترل دما، جلوگیری از اتلاف انرژی و راحتی به همراه دارد. مهم‌ترین مزایای نصب دمپر در سیستم تهویه ساختمان عبارتند از:

• بهبود جریان هوا: هواکش دمپر دار می‌تواند جریان هوای پایدارتری را در ساختمان به گردش درآورد که به ایجاد محیط سالم‌تری برای زندگی منجر می‌شود. به کمک دمپر هواکش می‌توانیم جریان هوای هر ناحیه از خانه را به طور هوشمندانه‌تری کنترل کنیم تا شرایط هوای خانه با ترجیحات ما منطبق شود. گردش هوای مناسب به همراه کنترل دما و رطوبت از رشد و گسترش کپک در ساختمان جلوگیری می‌کند.
• صرفه‌جویی در مصرف انرژی: دمپر هوا با جلوگیری از خروج هوای ساختمان و بهبود توزیع جریان هوا می‌تواند مصرف انرژی سیستم تهویه مطبوع را به طور قابل توجهی کاهش دهد. جلوگیری از اتلاف انرژی به کاهش هزینه قبوض برق و گاز منجر می‌شود.
• افزایش امنیت: دمپر آتش می‌تواند در زمان وقوع حادثه آتش سوزی از گسترش آتش به سایر قسمت‌های یک ساختمان جلوگیری کرده و خسارت جانی و مالی را محدود‌تر کند. دمپر دود نیز از انتشار گازهای سمی ناشی از آتش‌سوزی جلوگیری می‌کند؛ بنابراین ساختمانی که به دمپر آتش و دود مجهز می‌شود امنیت بیشتری نیز برای ساکنین آن به همراه دارد.

خرید ترموستات فن کویل هوشمند

پرسش‌های متداول

جمع‌بندی

دمپرها یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم تهویه هوا محسوب می‌شوند و نقش مهمی را در حفظ کیفیت هوا، بهره‌وری در مصرف انرژی و ایمنی ساختمان بر عهده دارند. مالک ساختمان پس از آشنایی با وظیفه انواع دمپرها قادر خواهد بود تا تصمیمات آگاهانه‌تری را برای افزایش راحتی، کاهش مصرف انرژی، افزایش سلامتی ساکنین ساختمان و مقاوم‌سازی ساختمان در برابر آتش‌سوزی اتخاذ کند.

تجهیز سیستم تهویه به دمپر هواکش دمنده ما را قادر می‌سازد تا در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنیم، دما و گردش هوا را به طور کارآمدتری کنترل کنیم، هوای سالم‌تری در محیط بسته خانه داشته باشیم، امنیت ساختمان را در برابر حادثه آتش‌سوزی افزایش دهیم و محیط‌های سفارشی با شرایط متفاوت از نظر دما و گردش هوا در ساختمان ایجاد کنیم.