امروزه شرکتها و برندهای مختلفی در حوزه تولید تجهیزات مختلف برای خانههای هوشمند فعالیت دارند و یک خانه هوشمند به تجهیزات گوناگونی مجهز میشود که الزاماً به یک برند یا شرکت سازنده تجهیزات تعلق ندارند. استانداردهای مختلفی مانند پروتکل کی ان ایکس برای اتصال تجهیزات هوشمند معرفی شدهاند تا راهاندازی خانه هوشمند و یکپارچهسازی دستگاههای مختلف از برندهای متفاوت امکانپذیر شود. برای آشنایی با پروتکل KNX و ویژگیهای این پروتکل در این مقاله با ما همراه شوید.
فهرست مطالب
شاید برای شما هم سوال باشد که چگونه میتوانیم تجهیزات هوشمندی که توسط برندها و شرکتهای مختلف و با استفاده از فناوریهای متفاوت تولید شدهاند را در یک خانه هوشمند به طور یکپارچه مورد استفاده قرار دهیم؟ در طول زمان پروتکلهای مختلفی برای متصل کردن تجهیزات هوشمند معرفی شدهاند که تعدادی از این پروتکلها منسوخ شده و تعدادی نیز تکامل یافتهاند.
پروتکل کی ان ایکس یکی از استانداردهایی است که امروزه به طور گستردهای برای هوشمند سازی ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. این پروتکل برای مدت بیش از 20 سال در حوزه هوشمندسازی ساختمان مورد استفاده قرار گرفته و عملکرد این پروتکل طی این مدت زمان به اثبات رسیدهاست.
قابلیت اتصال تجهیزات سازگار با پروتکل KNX موجب میشود تا امکان عملکرد یکپارچه تجهیزات هوشمند تولید شده توسط برندهای مختلف در یک مجموعه واحد فراهم شود. استفاده از این پروتکل موجب میشود تا در زمان انتخاب تجهیزات هوشمند انعطافپذیری بالایی را داشتهباشیم.
استاندارد یا پروتکل KNX چیست؟
پروتکل کی ان ایکس یک استاندارد منبع باز برای هوشمندسازی ساختمانهای تجاری، مسکونی و غیره است که بر پایه سه استاندارد قدیمیتر EHS ،BatiBUS و EIB توسعه یافتهاست. به عبارت دیگر، پروتکل KNX استانداردی است که برای متصل کردن با سیم تجهیزات هوشمند مورد استفاده قرار میگیرد.
از آنجایی که شرکتها و برندهای مختلفی در حوزه تولید تجهیزات هوشمند فعالیت دارند، استاندارد KNX یک راه مطمئن و امن را برای متصل کردن تجهیزات هوشمند مختلف در دسترس ما قرار میدهد و نگرانی ما را از جهت سازگاری این تجهیزات با یکدیگر برطرف میسازد.
تاریخچه KNX
پیدایش پروتکل KNX در اواخر دهه ۱۹۸۰ آغاز شد، زمانی که شرکتهای بزرگ اروپایی از جمله ABB، Siemens و Philips به همکاری جهت توسعه یک پروتکل ارتباطی استاندارد برای کنترل و اتوماسیون ساختمانی پرداختند. در سال ۱۹۹۰، انجمن پروتکل سیستمهای منزل اروپا (EHS) نسخه اولیه استاندارد KNX را معرفی کرد. ادغام بعدی EHS و شبکه نصب اروپا (EIB) در سال ۱۹۹۹ انجام شد و با تشکیل انجمن KNX، تلاشها یکپارچه شدند و این پروتکل به عنوان یک استاندارد جامع برای کنترل و اتوماسیون ساختمان تثبیت شد. KNX در سال ۲۰۰۳ به عنوان یک استاندارد بینالمللی شناخته شد و در دهه ۲۰۰۰ به دلیل ساختار باز، سازگاری با دستگاههای مختلف و انعطافپذیری در اتوماسیون ساختمانی، جایگاه برجستهای پیدا کرد.
از آن زمان تا کنون پروتکل KNX به طور مداوم تکامل یافته و با نیازها و فناوریهای جدید سازگار شده است. معرفی KNX IoT امکان یکپارچگی بیشتر با دستگاههای اینترنت اشیاء را فراهم کرد و به کاربران امکان انعطاف بیشتر و کنترل بیشتر بر روی سیستمهای اتوماسیون ساختمان را ارائه داد. در سال ۲۰۱۷، KNX با معرفی استاندارد KNX Secure به حل مسائل امنیتی پرداخت و یک چارچوب ارتباطی قوی و امن فراهم کرد. انعطافپذیری این پروتکل همچنین با وارد کردن راهحلهای بیسیم مانند KNX RF به وجود آمد و امکان نصبهای چندمنظوره در ساختمانها را فراهم کرد.
نحوه عملکرد استاندارد KNX
در ساختمان هوشمند تمامی تجهیزات به طور یکپارچه و در ارتباط با یکدیگر کار میکنند. برای مثال میتوانیم برای صرفه جویی در مصرف انرژی، روشنایی و دمای هر اتاق را با سنسور تشخیص حرکت کنترل کنیم. برای این کار سنسور تشخیص حرکت، سیستم روشنایی، ترموستات و بخش کنترل باید امکان تبادل داده با یکدیگر را داشتهباشند.
برای متصل کردن تجهیزات هوشمند به یکدیگر از دو روش اتصال باسیم و اتصال وایرلس استفاده میشود که هر یک از این روشها مزایا و معایبی دارند. در صورتی که سیمکشی مورد نیاز برای اتصال تجهیزات هوشمند به یکدیگر فراهم باشد، میتوانیم از روش با سیم استفاده کنیم که پایداری و امنیت بالاتری در مقایسه با اتصال بیسیم دارد.
برای متصل کردن تجهیزات هوشمند به یکدیگر که احتمالاً توسط برندهای مختلفی در سراسر جهان تولید شدهاند، به یک پروتکل یا زبان مشترک برای تبادل داده در بین این تجهیزات نیاز داریم. پروتکل کی ان ایکس به عنوان یک زبان مشترک در بین تجهیزات هوشمند عمل میکند و با استفاده از این پروتکل دلیلی برای نگرانی از سازگار نبودن تجهیزات هوشمند مختلف وجود ندارد.
شبکه پروتکل KNX از معماری Bus System برای اتصال تمامی سنسورها و دستگاههای هوشمند به یکدیگر استفاده میکند. در این معماری سنسورها و دستگاههای هوشمند متعدد از طریق یک مسیر ارتباطی مشترک و با استفاده از کابل پروتکل KNX به یکدیگر متصل میشوند.
سنسورهای مختلف شامل سنسورهای دما، کلیدها، سنسورهای تشخیص حرکت و غیره مستقیماً دستورات را به چراغها، پردهها، سیستمهای گرمایش و سرمایش و تهویه ارسال میکنند. وظایف و عملکرد این تجهیزات به راحتی توسط رابط نرمافزاری تنظیم میشود و در هر زمانی امکان ویرایش و تنظیم مجدد دستورات وجود دارد.
سیستم KNX انواع مختلفی دارد که هر یک از روشهای مختلف انتقال اطلاعات شامل زوج سیم (KNX TP)، اتصال Ethernet (KNX IP)، امواج رادیویی (KNX RF) و حتی خطوط برق (KNX PL) پشتیبانی میکنند.
لوازم پروتکل کی ان ایکس
تجهیزات KNX دستگاههایی هستند که برای استفاده در ساختمان هوشمند و ایجاد سیستم اتوماسیون ساختمان با استفاده از KNX طراحی شدهاند. تجهیزات مورد استفاده در سیستم روشنایی، سیستمهای گرمایشی، سرمایشی و تهویه، سیستمهای امنیتی و تجهیزات مربوط به حوزه سرگرمی از جمله لوازمی هستند که امکان پشتیبانی از پروتکل KNX را دارند.
بر اساس نوع پیکربندی شبکه، تجهیزات هوشمند با استفاده از شماره سریال یا آدرس منحصر به همان دستگاه در دسترس قرار میگیرند. شماره سریال منحصربهفرد هر دستگاه توسط انجمن خانه هوشمند KNX اختصاص داده میشود و به همین دلیل امکان استعلام اصالت تجهیزات هوشمند و شرکت سازنده برای خریداران فراهم میگردد.
تجهیزاتی که از پروتکل KNX پشتیبانی میکنند، به طور سازگار با یکدیگر طراحی میشوند؛ یعنی بدون توجه به شرکت سازنده یا نوع دستگاه به یکدیگر متصل میشوند و به طور یکپارچه کار میکنند. مضاف بر این، تجهیزات KNX معمولاً قابل برنامهریزی هستند؛ بنابراین امکان سفارشیسازی و تنظیم عملکرد این تجهیزات مطابق با نیازها و خواستههای کاربران وجود دارد. فهرست گستردهای از تجهیزاتی که از KNX پشتیبانی میکنند را میتوانید در وبسایت knx.org مشاهده کنید.
پارکینگ هوشمند؛ تجهیزات و اجرای هوشمند سازی پارکینگ
کاربردهای پروتکل KNX خانه هوشمند
امروزه پروتکل کی ان ایکس به طور گستردهای برای هوشمند سازی خانه و ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. این فناوری امکان کنترل روشنایی، سیستمهای گرمایشی، سرمایشی، تهویه، پردهها، سیستمهای امنیتی و مدیریت انرژی را فراهم میکند. همچنین امکان استفاده از این پروتکل برای نظارت و کنترل ماشینآلات و همچنین کنترل سایر فرآیندهای صنعتی نیز وجود دارد.
استاندارد KNX انعطافپذیری بالایی دارد و میتواند به خوبی با نیازها و سلایق افراد مختلف منطبق شود. به همین دلیل این پروتکل برای استفاده در محیطهای مسکونی و تجاری گزینه مناسبی محسوب میشود.
استفاده از پروتکل KNX به یک برند یا شرکت سازنده تجهیزات هوشمند محدود نمیشود. به کمک این پروتکل امکان یکپارچهسازی تجهیزات مختلف از برندهای متفاوت امکانپذیر میشود؛ بنابراین با استفاده از این قابلیت میتوانیم سناریوهای مختلفی را در یک خانه هوشمند تعریف کنیم.
برخی از مهمترین کاربردهای پروتکل KNX عبارتند از:
- کنترل روشنایی
- کنترل سیستمهای سرمایشی، گرمایشی و تهویه
- اندازهگیری و مدیریت انرژی
- کنترل و یکپارچهسازی سیستمهای امنیتی و نظارتی
- کنترل سیستمهای صوتی و تصویری
- کنترل تجهیزات خانه از راه دور
سازگاری پروتکل KNX با پروتکلهای دیگر
پروتکل KNX با مزایای فراوان خود، قابلیت سازگاری و ادغام با پروتکلهای دیگر را نیز داراست. این قابلیت به معنای ایجاد یک تجربه یکپارچهتر و هماهنگتر در سیستمهای اتوماسیون و مدیریت ساختمان است.
1. BACnet:
BACnet یک پروتکل متداول در صنعت ساختمان است که برای کنترل و مدیریت تجهیزات مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. این پروتکل با استفاده از Gateway، قادر به ارتباط با سیستمهای BACnet میباشد. این ارتباط به مدیران امکان میدهد تا از یک رابط یکپارچه، همهی تجهیزات مورد نیاز را کنترل کرده و دادههای مختلف را مشاهده کنند.
2. Modbus:
Modbus یک پروتکل ارتباطی ساده است که به طور گسترده در صنعتهای مختلف از جمله ساختمانها، کارخانهها و انرژی مورد استفاده قرار میگیرد. KNX با استفاده از گیتویها، قادر به تبدیل پروتکل KNX به Modbus و بالعکس میشود. این امکان به مدیران اجازه میدهد تا از یک پلتفرم مشترک برای کنترل تجهیزات از دو پروتکل مختلف استفاده کنند.
3. Zigbee و Z-Wave:
Zigbee و Z-Wave دو پروتکل محبوب برای اتصال دستگاههای خانگی هوشمند به یکدیگر هستند. با استفاده از گیتویها، KNX قادر به ارتباط با دستگاههای Zigbee و Z-Wave میباشد. این امکان به ساکنان خانههای هوشمند کمک میکند تا دستگاههای مختلف را از طریق یک رابط مشترک کنترل کرده و هماهنگ کنند.
4. LonWorks:
LonWorks نیز یک پروتکل معتبر در صنعت ساختمان و اتوماسیون است. KNX و LonWorks اغلب به عنوان دو رقیب در این زمینه شناخته میشوند. با استفاده از گیتویها، این دو پروتکل میتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و امکان کنترل دستگاهها و سیستمهای مبتنی بر این دو پروتکل را فراهم کنند.
مزایا و معایب پروتکل کی ان ایکس
پروتکل کی ان ایکس نیز مانند سایر فناوریهای هوشمند سازی ساختمان، مزایا و معایب خاص خود را دارد. در زمان هوشمندسازی ساختمان باید به مزایا و معایب طرح هوشمند سازی KNX و همچنین دیگر پروتکلها توجه داشتهباشیم تا بتوانیم بهترین گزینه را با توجه به شرایط ساختمان و نیازهای ساکنین خانه انتخاب کنیم.
مزایای سیستم کی ان ایکس
مهمترین مزایای هوشمند سازی با پروتکل KNX عبارتند از:
- سازگاری: سیستم KNX به طور منبع باز منتشر شده و تمامی دستگاههایی که از این پروتکل پشتیبانی میکنند، میتوانند صرفنظر از برند، مدل و نوع تجهیزات به یکدیگر متصل شوند. این ویژگی استفاده از تجهیزات مختلف برای هوشمند سازی خانه را فراهم میکند.
- انعطافپذیری: پروتکل KNX خانه هوشمند، امکان کنترل تجهیزات مختلفی شامل سیستمهای روشنایی، گرمایش، سرمایش و حتی پردهها و سیستمهای صوتی و تصویری را فراهم میکند. همچنین امکان استفاده از این پروتکل در حوزههای مختلف شامل ساختمانهای مسکونی، اداری و تجاری وجود دارد.
- افزایش بهرهوری در مصرف انرژی: پروتکل کی ان ایکس میتواند با کنترل سیستمهای گرمایشی، سرمایشی، تهویه و روشنایی بر اساس دمای محیط، شدت روشنایی و حضور افراد به کاهش مصرف انرژی کمک کند.
- مقیاسپذیری: ساختمان هوشمند KNX کاملاً مقیاسپذیر است؛ یعنی امکان افزودن تجهیزات هوشمند جدید بر اساس نیازهای ساکنین خانه یا خارج کردن تجهیزات قدیمی یا معیوب بدون ایجاد اختلال در عملکرد دیگر تجهیزات ساختمان هوشمند وجود دارد.
- قابلیت اطمینان: این پروتکل در اتصال باسیم مورد استفاده قرار میگیرد و این روش اتصال قابلیت اطمینان بالاتری در مقایسه با اتصال بیسیم دارد. مضاف بر این، تجهیزات سازگار با پروتکل KNX قابلیت تشخیص عیب دارند که میتواند به تسریع فرایند شناسایی و رفع عیب کمک کند.
- امنیت: شبکه باسیم امنیتی بالاتری در مقایسه با شبکه وایرلس دارد و به همین دلیل اتصال تجهیزات هوشمند با استفاده از پروتکل KNX از امنیت بالایی برخوردار است. به علاوه قابلیتهای رمزگذاری و احراز هویت مانع دسترسی غیرمجاز و نقض حریم خصوصی از ساکنین خانه هوشمند میشود.
معایب استاندارد کیانایکس
- هزینه: قیمت پروتکل KNX، مهمترین عیب این پروتکل محسوب میشود. از آنجایی که سیمکشی ساختمان هزینه نسبتاً بالایی دارد، هوشمند سازی ساختمان با استفاده از این پروتکل میتواند هزینه بیشتری را در مقایسه با سایر روشها به مالک خانه تحمیل کند و شاید از برجستهترین معایب پروتکل KNX باشد.
- پیچیدگی: پروتکل KNX یک فناوری کاملاً پیشرفته محسوب میشود. به همین دلیل طراحی، نصب و تنظیم تجهیزات با استفاده از این پروتکل میتواند برای افراد عادی دشوار باشد. اما میتوانید فرایند نصب، راهاندازی و یکپارچهسازی تجهیزات مورد استفاده در سیستم هوشمند KNX را به افراد متخصص بسپارید.
- محدودیت دسترسی: نمایندگیهای انجمن KNX به طور گسترده در تمامی کشورهای جهان در دسترس نیستند.
امنیت پروتکل KNX
پروتکل KNX از امنیت بالایی برخوردار است و از پروتکلهای رمزنگاری شده برای محافظت از دادههای ارسالی استفاده میکند. این پروتکل از دو سطح امنیت پشتیبانی میکند:
- امنیت پایه (Basic Security): این سطح امنیت از رمزنگاری AES-128 برای محافظت از دادههای ارسالی استفاده میکند. این سطح امنیت برای اکثر کاربردهای خانه هوشمند کافی است.
- امنیت پیشرفته (Advanced Security): این سطح امنیت از رمزنگاری AES-256 برای محافظت از دادههای ارسالی استفاده میکند. این سطح امنیت برای کاربردهای حساستر، مانند سیستمهای امنیتی، توصیه میشود.
پروتکل KNX همچنین از مکانیزمهای امنیتی دیگری نیز پشتیبانی میکند، از جمله:
- تأیید هویت دو عاملی (Two-factor authentication): این مکانیزم از دو عامل برای تأیید هویت کاربر استفاده میکند، مانند یک رمز عبور و یک کد تأیید یکبار مصرف (OTP).
- کنترل دسترسی (Access control): این مکانیزم امکان کنترل دسترسی به دستگاهها و دادهها را فراهم میکند.
- اعلام هشدار (Alarm): این مکانیزم امکان گزارش دادن حملات سایبری را فراهم میکند.
برای افزایش امنیت پروتکل KNX، توصیه میشود از محصولات KNX Secure استفاده شود. محصولات KNX Secure از پروتکلهای امنیتی پیشرفتهتری استفاده میکنند و از مکانیزمهای امنیتی بیشتری پشتیبانی میکنند.
در اینجا برخی از نکات برای افزایش امنیت این پروتکل آورده شده است:
- از محصولات KNX Secure استفاده کنید.
- از رمزهای عبور قوی و منحصربهفرد استفاده کنید.
- از تأیید هویت دو عاملی استفاده کنید.
- کنترل دسترسی را پیادهسازی کنید.
- نرمافزار و سختافزار خود را بهروز نگه دارید.
با رعایت این نکات میتوانید امنیت پروتکل KNX خود را افزایش دهید و از حملات سایبری محافظت شوید.
سوالات متداول
استاندارد KNX چیست؟
کی ان ایکس استانداردی است که مانند یک زبان مشترک برای متصل کردن تجهیزات هوشمند به یکدیگر عمل میکند. طرح پروتکل KNX امروزه به یک روش امن و قابل اعتماد برای پیادهسازی خانههای هوشمند تبدیل شده است.
KNX مخفف چیست؟
کیانایکس در حقیقت مخفف عبارت آلمانی Konnex به معنای اتصال یا ارتباط است. همانطور که از مفهوم این عبارت نشان میدهد، استاندارد KNX برای متصل کردن تجهیزات هوشمند به یکدیگر مورد استفاده قرار میگیرد.
استاندارد European Installation Bus یا به طور خلاصه EIB پایه و اساس پروتکل KNX را تشکیل میدهد. در سال 1999 میلادی استانداردهای EIBA، BCI و EHSA با یکدیگر ترکیب شدند و این پروتکل متولد شد.
آیا KNX در ایران نمایندگی دارد؟
شرکت فریتز به عنوان نمایندگی رسمی محصولات KNX در ایران فعالیت دارد و تجهیزات هوشمند مختلفی از برندهای Schneider، Loxone، ABB، Interra، Zennio و غیره را به طور مستقیم وارد میکند.
چه اجزایی میتوانند با استفاده از پروتکل KNX کنترل شوند؟
اجزا متنوعی از جمله لامپها، سوئیچها، سنسورها، رلهها، گرمکنها، ترمواستاتها، دربها، پردهها، وسایل امنیتی و غیره با استفاده از KNX قابل کنترل هستند.
آیا KNX با سایر استانداردها سازگار است؟
بله، KNX با سایر استانداردها سازگار است و امکان اتصال به سیستمهای متفاوتی نظیر BACnet، Modbus و… را فراهم میکند.
چگونه شبکه KNX ساخته شده است؟
شبکه KNX به صورت توپولوژی باس (Bus Topology) است که از کابلهای اختصاصی برای انتقال دادهها استفاده میکند. این شبکه میتواند شامل چندین دستگاه مختلف باشد که به صورت مستقیم یا از طریق راهنمای توپولوژی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
جمعبندی
پروتکل کی ان ایکس استاندارد قدرتمند و انعطافپذیری است که پیادهسازی سیستم اتوماسیون ساختمان را تسهیل میکند. این پروتکل امکان استفاده از تجهیزات خانه هوشمند مختلف در یک شبکه و به طور یکپارچه را فراهم میکند.
پروتکل KNX مزایای متعددی را شامل انعطافپذیری، مقیاسپذیری، سازگاری و بهرهوری در مصرف انرژی دارد؛ اما پیادهسازی این پروتکل میتواند هزینه بیشتری را در مقایسه با سایر پروتکلها داشته باشد. در زمان انتخاب روش هوشمند سازی ساختمان باید به شرایط ساختمان، نیازهای ساکنین و ویژگی هر یک از پروتکلها توجه داشتهباشیم تا بر همین اساس بتوانیم بهترین گزینه را انتخاب کنیم. به نظر شما مهمترین مزیت پروتکل KNX چیست؟
مطالب مشابه:
- پروتکل زیگبی (Zigbee) چیست؛ کاربردها، مزایا و معایب زیگ بی
- سنسور هوشمند چیست؛ کاربردها و مزایای انواع سنسور خانه هوشمند
- مرکز کنترل هوشمند: کاربردها و مزایای سیستم کنترل خانه هوشمند
- نمایندگی خانه هوشمند KNX (کی ان ایکس) در ایران
- انواع پروتکل های IoT؛ معرفی 18 پروتکل اینترنت اشیا
- نورپردازی هوشمند: تجهیزات، کاربردها، مزایا و معایب سیستم هوشمند نور پردازی
- پروتکل Z Wave چیست و چه کاربردی در هوشمند سازی دارد؟
- پروتکل مدباس (Modbus) چیست؟ بررسی کاربرد مودباس در هوشمند سازی
- پروتکل لورا LoRa چیست و چه کاربردی دارد؟
- پروتکل BACnet چیست و چه کاربردی در هوشمند سازی دارد؟